Skip to main content

Hoe zet je Artificial Intelligence (AI) succesvol in?


Bedrijven en overheden maken steeds vaker gebruik van technologie om diensten en werkprocessen te verbeteren. Ook gemeenten maken steeds meer gebruik van Artificial Intelligence (AI), omdat dit ontzettend veel kansen biedt. Neem bijvoorbeeld de scanauto die met kentekenherkenning kan zien of er betaald is voor het parkeren. Tegelijkertijd roept het gebruik van AI ook nieuwe vragen op. Want hoe neemt een machine beslissingen? Is het allemaal wel betrouwbaar? En hoe zit het met de privacy? Je leest er meer over in deze blog.

Wat is Artificial Intelligence (AI)?

Computersystemen maken steeds vaker gebruik van Artificial Intelligence (AI), ook wel kunstmatige intelligentie genoemd. Met AI nemen algoritmen en wiskundige modellen op basis van gegevens zelfstandig beslissingen én leren daarvan. AI bootst als het ware het denkvermogen van het menselijk brein na. Het is een computer die als een mens ‘denkt’, leert en zichzelf verbetert naarmate er meer gegevens worden verwerkt. Het kan zelfs betere beslissingen nemen dan een mens. Voorbeelden van AI zijn onder andere zelfrijdende auto’s en chatbots. AI kan complexe problemen en wetgeving aan en kan daardoor helpen om processen sneller, slimmer en beter uit te voeren.

En wat zijn dan algoritmen?

Een algoritme is simpelweg een set instructies die een computer kan volgen om een bepaalde taak uit te voeren. Het is als het ware een stappenplan dat wordt gebruikt om een probleem op te lossen of een doel te bereiken. Een algoritme heeft dus niet per se te maken met grote bergen informatie en technologie. Een rekensom is een algoritme, maar het maken van een gerecht is dat ook. Je volgt de stappen om het doel – een lekker gerecht – te bereiken. Algoritmen zijn een fundamenteel onderdeel van de computerwetenschap en worden gebruikt in verschillende toepassingen, onder andere bij gemeenten.

Wat zijn de kansen van AI?

Met succesvolle toepassingen van AI kunnen we enorm veel kansen benutten. Denk bijvoorbeeld aan het monitoren van verkeersstromen om een groene golf stoplichten te creëren, of aan het anticiperen op verkeersdrukte bij evenementen en voetbalwedstrijden. Maar ook het meten van drukte of het vlotter afhandelen van meldingen over overlast of gebreken in de openbare ruimte zijn door AI mogelijk. En dat is niet alles. Met AI en relevante data kunnen we problematische schulden vroegtijdig signaleren, fraude eerder detecteren, betere diagnoses stellen in de zorg en patronen en structuren van de georganiseerde misdaad beter in kaart brengen.

Praktijkvoorbeelden gemeenten:

Diverse gemeenten hebben al waardevolle ervaring opgedaan met AI-projecten. Hieronder enkele voorbeelden van gemeenten die AI al succesvol inzetten:

  • Gemeente Dongen was de eerste gemeente met een chatbot genaamd ‘Gem’. Inwoners van de gemeente kunnen via deze virtuele assistent vragen stellen over verhuizen, paspoorten en ID-kaarten. Gem geeft duidelijke antwoorden op vragen en biedt een doorklikmogelijkheid naar bijvoorbeeld het aanvragen van een nieuw paspoort. Meer weten? Lees dan hier verder.
  • Gemeente Nijmegen zet AI in voor meer zicht op drukte in binnenstad. Op twintig locaties in de binnenstad telt de gemeente passanten met behulp van AI. Zo kunnen ze analyseren hoe de Nijmeegse binnenstad zich economisch ontwikkelt. Meer weten? Lees dan hier verder.
  • Gemeente Amsterdam spoort afval op met AI. Dit doen ze met de Object Detection Kit (ODK), waarbij verkeerd aangeboden afval sneller opgespoord, ingezameld en herbestemd kan worden. Meer weten? Lees dan hier verder.
  • Gemeente Nissewaard spoort bijstandsfraude op met AI. Ze zoeken niet meer naar de speld in de volledige hooiberg, het algoritme wijst ze in welk hoekje ze de speld kunnen vinden. Deze nieuwe werkwijze bespaart de gemeente heel veel tijd en de betrokken burgers veel gedoe en stress. Meer weten? Lees dan hier verder.

Wat zijn de uitdagingen?

Het is duidelijk dat de inzet van AI ons veel kansen biedt, maar het roept ook allerlei vragen op. Bijvoorbeeld over wat er technisch allemaal mogelijk is of over de beveiliging van al deze systemen. Maar belangrijker nog is de vraag hoe we als overheid technologie veilig en verantwoord inzetten. Wat zijn bijvoorbeeld de risico’s en hoe ga je hiermee om? Het gebruik van AI kan bijvoorbeeld de grondrechten in gevaar brengen. Een ander nadeel is dat het niet altijd transparant is. Het is moeilijk te achterhalen hoe beslissingen genomen worden en welke gevolgen dit kan hebben voor de burger.

Om die reden is het erg belangrijk dat zaken als mensenrechten en publieke waarden centraal staan bij de toepassing en ontwikkeling van AI. Hierbij moeten belangrijke waarden, zoals transparantie, non-discriminatie, privacy en veiligheid worden gewaarborgd en waar mogelijk versterkt. Daarnaast mag het gebruik van gegevens en computertechnologieën bepaalde mensen of groepen niet onbedoeld of onbewust achterstellen noch voordeel geven. Menselijke controle blijft daarom altijd nodig. Ontwerpprincipes en richtlijnen voor het gebruik van data en algoritmen kunnen helpen bij het voorkomen van vooroordelen en discriminatie door AI-systemen. Het ministerie van Binnenlandse Zaken (BZK) werkt daarom aan een impact-assessment-instrument waarmee ontwikkelaars en beleidsmedewerkers vroegtijdig risico’s voor mensenrechten in kaart kunnen brengen. Kortom, AI is geen IT-vraagstuk. Het is een gedeelde verantwoordelijkheid van de hele organisatie.

Hoe ontwikkel je veilige AI-systemen?

De ontwikkelingen op het gebied van AI gaan razendsnel. Het is daarom belangrijk dat AI-systemen veilig ontwikkeld worden. Het is namelijk niet mogelijk om beveiliging en privacy achteraf nog even toe te voegen. Daarom moet je er al vanaf het begin, dus in de ontwerpfase (architectuur), rekening mee houden. Dit wordt ook wel security en privacy by design genoemd. Doe je dit niet, dan loop je het risico dat het AI-systeem niet meer werkt zoals het zou moeten, met alle mogelijke gevolgen van dien. Denk bijvoorbeeld aan een automatische scanner voor de doorvoer van goederen die onbedoeld wapens doorlaat, een op AI-gebaseerd malware-detectieprogramma dat verkeerde trainingsdata heeft gekregen en nu niet meer werkt of aanvallers die gevoelige gegevens uit je AI-systeem weten te achterhalen. En dat alles zonder dat je het als eigenaar op tijd door hebt.

Om dit te voorkomen heeft het Nationaal Bureau voor Verbindingsbeveiliging (NBV) van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) de publicatie ‘AI-systemen: ontwikkel ze veilig’ gepubliceerd met daarin manieren waarop AI-systemen aangevallen kunnen worden en hoe je je hier als organisatie tegen kunt verdedigen. In de publicatie worden vijf verschillende aanvallen beschreven die zich specifiek op AI-systemen richten, ook wel ‘adversarial AI’ genoemd. Ook geven ze vijf principes die je kunt gebruiken bij het veilig ontwikkelen van een AI-systeem.

Meer informatie?

De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), de gemeente Amsterdam en Code for NL hebben het digitale magazine ‘AI als instrument voor gemeenten’ uitgebracht. Het magazine legt in begrijpelijke taal uit wat Artificiële Intelligentie is en wat dit kan betekenen voor gemeenten. De publicatie belicht het complexe onderwerp van meerdere kanten, van praktijkvoorbeelden tot en met de angels van algoritmen die aanwezige vooroordelen kunnen vergroten en versterken. Een aanrader om te lezen!

Erna Havinga

Lees ons boek

Gemeenten. Bewustzijn. Privacy.

Het handboek voor informatiebewustzijn bij de lokale overheid.

Training

Informatiebeveiliging en Privacy voor I-adviseurs en projectleiders

Schrijf je in voor de cursus op 7 en 14 november 2023 op ons kantoor in Zwolle, of neem contact op om een in-house cursus in te plannen!

Meer blogs lezen

Hoe kun je contractmanagement implementeren?

: Contractmanagement zorgt ervoor dat alle afspraken en verplichtingen in een zakelijk contract goed worden nageleefd en beheerd, vanaf het moment dat het contract wordt ondertekend tot het einde ervan. Maar wat houdt contractmanagement eigenlijk …

De rol van de lijnmanager op het gebied van privacy

In onze wereld, met alle informatietechnologie, is privacy belangrijker dan ooit. Als lijnmanager heb je een belangrijke rol om ervoor te zorgen dat iedereen zich aan de regels van de van de organisatie houdt. Maar wat houdt deze rol precies in en…

Waarom is contractmanagement ook belangrijk voor informatiebeveiliging?

Contractmanagement speelt een belangrijke rol in het kader van informatiebeveiliging. Het is namelijk niet alleen een manier om zakelijke overeenkomsten te beheren; het vormt ook de basis voor een goede informatiebeveiligingsstrategie. Waarom dat …

Een verwerkersovereenkomst afgesloten, en dan?

Een van de belangrijkste eisen uit de AVG is dat je een verwerkersovereenkomst moet opstellen wanneer je persoonsgegevens laat verwerken door anderen. In deze blog lees je meer over wat er moet gebeuren nadat je een verwerkersovereenkomst hebt afg…

Hoe kan het 9-vlaksmodel helpen bij de implementatie van BIO-maatregelen?

Het 9-vlaksmodel van Rik Maes is een handig hulpmiddel voor informatiemanagement. Het helpt organisaties bij het begrijpen en beheren van hun informatiesystemen en -processen. Ontdek in deze blog hoe dit model ook kan helpen bij de implementatie v…

Samenhang Europese digitale wetgeving: voorbereiding voor gemeenten

Tussen nu en 2026 krijg je als gemeente te maken met maar liefst 13 nieuwe wetten die de digitale toekomst van Europa vormgeven. Deze nieuwe digitale wetten hebben veel invloed op wat gemeenten doen. Om deze gevolgen beter te begrijpen, heeft de V…